Wyższa Szkoła Straży Granicznej została utworzona 1 października 2023 r. na mocy rozporządzenia Ministra Edukacji i Nauki z dnia 1 września 2023 r. w sprawie utworzenia Wyższej Szkoły Straży Granicznej. Jest uczelnią publiczną – uczelnią służb państwowych w rozumieniu ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce. Pod kątem organizacji i zakresu działania jako uczelni podlega pod Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego, natomiast jako jednostka organizacyjna Straży Granicznej jest nadzorowana przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych, wchodzi w skład Straży Granicznej i działa na podstawie ustawy z dnia 12 października 1990 r. o Straży Granicznej.
Uczelnia została utworzona w wyniku przekształcenia (funkcjonującego do 30 września 2023 r.) Centralnego Ośrodka Szkolenia Straży Granicznej im. Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego w Koszalinie, który w trakcie 31 lat istnienia wyszkolił ponad 132 tysiące absolwentów i ponad 2,5 tysiąca oficerów. Przejmując cały obszar kompetencyjny, poszerzony o kształcenie akademickie, Wyższa Szkoła Straży Granicznej stała się koronną częścią systemu edukacyjnego formacji.
Wyższa Szkoła Straży Granicznej jest uczelnią resortową. Kształci funkcjonariuszy Straży Granicznej na poziomie akademickim.
Prowadzi studia pierwszego stopnia na kierunku Bezpieczeństwo granicy państwowej w trzech specjalizacjach: cudzoziemskiej (migracyjnej), operacyjno-śledczej i granicznej. Studentami WSSG są wyłącznie funkcjonariusze Straży Granicznej (obecnie na I roku studiów kształcenie realizuje 40 studentów). Prowadzony przez Uczelnię kierunek o profilu praktycznym w ponad 60 % składa się z zajęć kształtujących umiejętności, w tym 960 godzin praktyk zawodowych odbywanych w jednostkach organizacyjnych Straży Granicznej. Studia realizowane w systemie stacjonarnym trwają 6 semestrów, są bezpłatne.
Absolwenci Wyższej Szkoły Straży Granicznej otrzymują tytuł zawodowy licencjata, kończąc studia w stopniu młodszego chorążego Straży Granicznej. Uczelnia jest w trakcie opracowywania wniosku o uzyskanie pozwolenia na utworzenie studiów II stopnia na kierunku Bezpieczeństwo granicy państwowej, których absolwenci uzyskają tytuł magistra oraz stopień podporucznika Straży Granicznej. Ponadto Uczelnia planuje również uruchomienie studiów I i II stopnia w formie niestacjonarnej adresowanych do wszystkich funkcjonariuszy formacji.
Wyższa Szkoła Straży Granicznej zapewnia kompleksowe przygotowanie funkcjonariuszy do realizacji ustawowych zadań w ochronie granicy państwowej szkoląc funkcjonariuszy na wszystkich poziomach kwalifikacji zawodowych w Straży Granicznej - od szkolenia podstawowego i podoficerskiego, przez kurs chorążych, po przeszkolenie specjalistyczne do mianowania na pierwszy stopień oficerski SG.
Oferta szkoleniowa WSSG to również ponad 130 tytułów odrębnych kursów doskonalących i szkoleń specjalistycznych realizowanych w ramach centralnego doskonalenia zawodowego funkcjonariuszy i pracowników prowadzonych w formie stacjonarnej, jak i e-learnigowej w oparciu o platformę intranetową Straży Granicznej.
W ramach obszarów merytorycznej odpowiedzialności profil szkoleniowo-edukacyjny Uczelni obejmuje:
- czynności operacyjno-rozpoznawcze i dochodzeniowo-śledcze na poziomie przestępczości zorganizowanej, z uwzględnieniem zagadnień związanych z terroryzmem, handlem ludźmi
i ochroną dóbr kultury; - kontrolę radiometryczną i ochronę radiologiczną, w tym przewóz towarów niebezpiecznych, transgraniczne przemieszczanie odpadów i kontrolę transportu drogowego;
- taktykę i techniki interwencji, w tym przygotowanie instruktorów do prowadzenia zajęć
z zakresu sztuk walki, wykorzystania środków przymusu bezpośredniego i walki wręcz; - taktykę i techniki jazdy - trening jazdy bezpiecznej, ekonomicznej i taktycznej;
- kompetencje morskie, w tym kontrolę jednostek pływających, prowadzenie działań interwencyjnych i ratunkowych na morzu w oparciu o STCW (konwencja dotycząca standardów szkoleń marynarzy i pełnienia wacht - ang. International Convention on Standards of Training, Certification and Watchkeeping) i indywidualne techniki ratunkowe (Basic safety training in personal survival techniques);
- kompetencje kierownicze i logistyczne;
- bezpieczeństwo i higienę pracy, kwalifikowaną pierwszą pomoc;
- psychologię, w tym komunikację interpersonalną, negocjacje, zarządzanie stresem;
- naukę i doskonalenie języków obcych.
Z dniem 1 lipca 2024 r. w Zakładzie Operacyjno-Rozpoznawczym uruchomiono nową komórkę dydaktyczną - Zespół Cyberrozpoznania i Analizy Kryminalnej, co pozwoli na uzupełnienie obecnie funkcjonującego modelu szkoleń pionu operacyjno – śledczego Straży Granicznej o obszar analizy kryminalnej i czynności cyberrozpoznania w oparciu o sieć Internet.